Yenidoğan ve süt çocuklarında kış ishaline dikkat

İshal denildiğinde genellikle yaz ayları akla gelse de, rotavirüsün neden olduğu ishale kış aylarında daha sık rastlanır. Rotavirüs tüm dünyada ishalin en önemli nedenlerinden biridir. İshal özellikle bağışıklık sistemi henüz gelişmeyen yenidoğan ve süt çocuklarında daha kolay oluşur. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Uzm. Dr. Gonca Özmen, "Rotavirüs çocuklarda su ve tuz kaybına neden olduğu için ölümcül olabilir. Aile içi yayılma sıklığı fazla olmakla birlikte, okul, yuva ve kreşlerde de hızla bulaşabilir" diyor.

Çocukluk çağı ishallerinin sebebi; Rotavirüs

Rotavirüs sindirim sistemini etkileyen, su ve tuz emiliminde bozulmalara yol açan ve ciddi sıvı kaybına sebep olan bir virüstür. Çocukların çok büyük bir kısmı yaşamlarının ilk 2-3 yılında rotavirüs yüzünden enfekte olarak antikor geliştirirler. Rotavirüsün sebep olduğu akut ishaller (gastroenterit) çoğunlukla 6 ay-2 yaş arası çocukları etkiler. Sosyoekonomik düzeyi düşük, yaşam koşulları kötü olan toplumlarda enfeksiyon daha erken yaşta başlayabilir. Yetersiz sağlık hizmetleri ve kötü beslenme de şiddeti artırır. Ülkemizde yapılan çalışmalarda da, rotavirüsün çocukluk çağı ishallerinde en sık görülen etken olduğu belirtiliyor. Rotavirüs çocuklarda su ve tuz kaybına neden olduğu için ölümcül olabilir. Aile içi yayılma sıklığı fazla olmakla birlikte, okul, yuva ve kreşlerde de hızla bulaşabilir.

En çok kış mevsiminde görülüyor

Tüm dünyada çocukların yüzde 95'i, 3-5 yaşına gelmeden rotavirüs enfeksiyonunu geçirirler. Hastalık en çok kış mevsiminde ve 2 yaş altındaki çocuklarda görülür. Hastalık enfeksiyon alındıktan sonra 12 saat ile 4 gün arasında başlar ve yaklaşık olarak 4-8 gün sürer. Genellikle ani kusma ile başlar. Vakaların çoğunluğuna ateş ve karın ağrısı da eşlik eder. Sık dışkılama veya sulu ishal de görülür. Günde 20 kadar dışkılama olabilir ve bu durumda sıvı ve elektrolit kaybına sebep olur. Erken yaşta enfeksiyon geçiren çocuklarda ishal ağır seyreder. Buna bağlı olarak da hastaneye yatış ve ölüm riski de artabilir. Ağır seyretmeyen enfeksiyonda ise bir sonraki hastalık tekrarı ve atağın ciddiyeti azalır. Rotavirüs erken tedavi edilmezse ölüme sebep olabilir.

Yenidoğan ve süt çocukları risk grubu

Rotavirüs enfeksiyonlarında hastaneye yatış oranı oldukça fazladır. Bu durum da hem aile hem de ülke ekonomisi için bir yük demektir. Gelişen ve gelişmekte olan tüm ülkelerde yenidoğan, süt çocukları ve daha büyük çocuklarda ishale bağlı su kaybı teşhisi ile hastaneye yatış yapılmaktadır. Ekonomik açıdan daha zayıf olan ülkelerde rotavirüsün sebep olduğu ishal nedeniyle çocuk ölümlerinin daha fazla olduğu da bilinmektedir. Ülkemizde bu konuda oldukça anlamlı ilerlemeler kaydedilse de hala ishal ve komplikasyonlarına bağlı ölümler olmaktadır.

Temizlik ve hijyen çok önemli

Toplumumuzda çocuklarda görülen ishal genellikle enfeksiyonlar yani mikroplar sonucu gelişir. Kişisel temizliğe dikkat etmeme, elleri sık yıkamama, yiyecekleri hijyen kurallarına göre hazırlamama ve temiz olmayan suları tüketme ishalin başlıca sebeplerindendir. Rotavirüs de diğer bütün ishal mikropları gibi dışkı-ağız (fekal-oral) yoluyla bulaşabilir. Yani virüs bulaşmış besin ve suyun ağız yoluyla alınmasıyla hastalık gelişebilir. Virüs bulaşıcı olduğu kadar vücut dışında da uzun süre yaşayabilir. Bu yüzden gerekli temizlik ve hijyen kurallarına çok dikkat edilmesi gerekir. Yiyecekler hazırlanmadan ve çocuk beslenmeden önce eller mutlaka bol sabunlu suyla yıkanmalıdır. Aynı durum tuvaletten çıkınca ve çocuğun bezini değiştirdikten sonra da geçerlidir.

Sebze ve meyveler bol suyla yıkanmalı, etler de iyi pişirilmeli

İshale sebep olan diğer bir risk faktörü de sağlıksız ve düzensiz beslenmedir. Çoğunlukla ilk yaşlarında nişasta, un ve şeker benzeri karbonhidrat yönünden zengin gıdalarla beslenen bebeklerde ishale eğilim daha fazladır. Sebze ve meyveler de taze olmalı yenmeden önce bol su ile yıkanmalıdır. Et, balık gibi gıdalar ise çok iyi pişirilmelidir. Ayrıca temizliğinden emin olunan güvenilir markaların suları tercih edilmeli, çocuğa verilen sütlerin pastörize ve şişelenmiş olmasına dikkat edilmelidir.

Hastalık sırasında çocukta bazı rahatsızlıklar görülebilir

Rotavirüs enfeksiyonu kapmış çocuklarda hastalık sırasında zatürre, döküntü, havale geçirme ve beyin iltihabı gibi komplikasyonlar görülebilir. Rotavirüs tekrar edebilen bir hastalıktır ancak sonraki enfeksiyonlar daha hafif seyredebilir. Bu enfeksiyon daha çok çocuklarda görülse de erişkinlerde de rastlanabilir. Rotavirüs tanısı konulurken hastalık öyküsü, muayene ve laboratuvar tetkiklerinden faydalanılır. Rotavirüsü gaitada göstermek de mümkündür.

Tedavide öncelikle sıvı kaybı telafi edilir

Tedavide en önemli nokta sıvı kaybına engel olmaktır. Bu nedenle çocuğa sıvı desteği yapılır. Gerekli olan sıvı ihtiyacını sağlamak için ağızdan verilen ORS denilen sıvılar kullanılır. Ağızdan beslenemeyen çocuklarda ise damardan serum verilir. Ayrıca çinko desteğinin yanı sıra muz, pirinç, patates gibi besinler içeren ishal diyeti uygulanır. Tedavide antibiyotik kullanımının faydası olmaz ancak probiyotiklerin tedavide önemli bir yer tutar.

En etkili koruma; anne sütü ve aşı

Anne sütü, süt çocuklarında ishalin gelişmesini önleyen en etkili korumadır. Bu nedenle çocuklar ilk 6 ay mutlaka anne sütü ile beslenmelidir. Anne sütü bebeğin bağışıklık sistemini güçlendirir ve bağırsağı koruyan destekleyici faktörler içerir. Hastalığın önlenmesinde uygulanan bir diğer yöntem de aşıdır. Rotavirüs aşıları çocuğa ağız yoluyla verilir ve 2 veya 3 doz şeklinde uygulanır.