Manik depresif ruh hali yaşam kalitesini bozuyor

Hayat hiçbir zaman tekdüze değildir. Karşılaştığımız zorluklar, beklenmedik iniş çıkışlar, bizi mutlu eden sürpriz gelişmeler düşüncelerimiz ve duygularımıza yön verir. Yaşanan sevinçler ve hüzünler ruh halimizi etkilediği için bir günümüz diğerine uymaz. Arkadaşımızdan aldığımız bir haberle çok mutlu olurken, ertesi gün yaşadığımız bir olay yüzünden kendimizi dipsiz bir kuyunun içinde nefessiz kalmış gibi hissedebiliriz. Yine de bu ani ruh değişikliği çok olmaz. Ancak bazı insanlar hayatlarının büyük bir bölümünü depresif olarak geçirirler. Çabuk öfkelenirler çok üzgün ve ümitsizdirler. Bazılarında ise durum tam tersidir.

Gittikçe artan bir neşe bazen de öfke patlamaları yaşarlar. Belli bir periyodu olmayan, birbirine zıt gibi görünen hastalık dönemlerinin bir kısmını depresyonda, bir kısmını ise manide geçirmeye ' bipolar bozukluk' denilmektedir. Hem hastanın hem de çevresindeki kişilerin yaşamını olumsuz yönde etkileyen konu hakkında Reem Nöropsikiyatri Merkezi'nden Nörolog Dr. Mehmet Yavuz görüşlerini paylaşıyor.

Manik depresif bozukluk nedir?( bipolar bozukluk)

İki uçlu duygu durum bozukluğu olarak da bilinen bipolar bozukluk, iki ayrı hastalık dönemiyle karakterize bir ruhsal bozukluktur. Hastalığın belirtileri, süresi, şiddeti ve duygu durumundaki dalgalanmalar kişiden kişiye farklılık gösterir. Ortalama olarak ilk bulgular 20'li yaşlarda görülür. Araştırmalara göre kadınlarda depresyon hali baskınken erkeklerde ise mani halin daha baskın olduğu tespit edilmiştir. Bazen de mani ve depresyon eşit oranda görülür. Atakların belli bir periyodu yoktur. Süreç birkaç günden birkaç aya kadar değişebilir. Ancak depresyon dönemleri, mani dönemlerinden genellikle daha fazladır. Hatta hayatı boyunca o kadar depresyon atağı içerisinde bir kez mani atağı geçirenler bile vardır. Tedavi edilmediği sürece bir ömür sürebilen bu rahatsızlıkta atak sayısı arttıkça ataklar arasındaki süre kısalır. Hastalığın yatıştığı ve alevlendiği dönemler vardır. Bunun dışındaki dönemde hastanın davranışları tamamen normale döner, kalıtımsal bir hastalık değildir. Ancak ailesinde bipolar bozukluk olanlarda görülme riski daha yüksektir.

Bipolar bozukluk, 20-30 yıl öncesine göre daha fazla artmış gibi görünmektedir. Bunun sebepleri olarak, teşhis imkanlarının daha fazla artması, kişilerin sosyokültürel düzeylerinin artması ile beraber profesyonel yardım alma bilincinin yükselmesi ve beyni etkileyen elektromanyetik kirlilik gibi olumsuz faktörlerin gelişmesi gibi unsurlar düşünülebilir.

Mani dönemi
Hastalığın bir bölümü olan mani döneminde kişinin duygu durumunun çok yükseldiği gözlemlenir. Manik dönemi hızlı başlangıçlıdır; hastalık kendini enerji ve yüksek aktivite fazlalığı ile belli eder. Bazen o kadar yüksek ve enerjik bir sesle konuşurlar ki hastanın sesi kısılabilir. Bu dönemdeki kişiler genellikle çok konuşur, olağan dışı şekilde iyimser ve neşeli olmakla birlikte istediği yapılmadığı zaman kolaylıkla da öfkelenebilirler. Ancak konuşma sırasında dikkatlerini belli bir konu üzerinde odaklayamazlar ve konudan konuya atlarlar. Hasta kendini çok iyi hissederken ani duygu değişimi yaşayarak gülerken aniden ağlamaya başlayabilir. Mani sıradan bir neşe hali olmadığı için davranışlar kontrolsüzdür. Verdiği kararların sonuçlarını düşünmeden hareket eder. Kendine olan güveni abartılı bir şekilde artar. Kredi kartını son limitine kadar kullanıp, ödeyemeyeceği borçlar altına girebilir. Mal varlığını yok pahasına satabilir.

Hasta, karşı cinse sarkıntılık etme, baştan çıkarıcı cinsel davranışlar, madde kullanımı gibi toplum tarafından onaylanmayacak uygunsuz davranışlarda bulunabilir. Bu dönemde aşırı derecede renkli giyinip, dikkat çekecek şekilde abartılı makyaj yapabilirler. Ayrıca çok az uyurlar, günde 1-2 saatlik uyku bile onlara yetebilir. Bitmez tükenmez bir enerjileri vardır. En tehlikelisi eğer normal dönemde alışkanlıkları var ise, atak esnasında kumar, iddia gibi şans oyunları ile kontrolsüz bir borç batağına sürüklenebilirler.

Tüm bu durumlar sadece hastayı değil ailesi ve yakın çevresini de olumsuz yönde etkiler.
Mani bulguları bazı durumlarda aşırı yükselme olmadan yavaş yavaş artar ve geçer. Buna hafif coşkulu dönemde denebilir. Bu durum da "hipomani" den bahsedilir. Mani ile hipomani birbirine benzer ancak aralarındaki tek fark şiddet seviyesidir. Hipomanik dönemdeki duygu yükselmesi mani kadar rahatsız edici değildir. Bu nedenle hastanın ailesi tarafından pek önemsenmez. Aslında önemsenip tedbir alınsa hastalığın ilerlemesi engellenmiş olur.

Aslında toplumları etkileyen liderlerden ve politikacılardan bir kısmının hafif hipomanik oldukları muhtemeldir. Eğer bu kişi şirket yöneticisi ise firmasını olumsuz ya da olumlu yönde etkileyerek ya hızla büyük gelişmeler göstermesine ya da kontrolsüz risk alarak batağa girmesine neden olabilir. Bu bahsettiğimiz hafif hipomani hali, çok istenen bir duygu durumu olmakla beraber gerçekten yararlı mı değil mi? tartışılan bir konudur.

Depresyon dönemi

Manik depresyonun, depresyon dönemi standart bir depresyondan farklıdır, çok daha fazla bitkinlik gözlemlenir. Kişi kendini yataktan kalkamayacak kadar güçsüz hisseder sürekli uyumak ister, içine kapanır, kendine olan güveni azalmıştır. Ailesi ve arkadaşları tarafından sevmediğini ve değersiz olduğunu düşünür ve sosyal etkinliklere katılmaktan kaçınırlar. Depresyon döneminde önüne geçilmesi gereken en önemli sorun intihar düşüncesidir. Hastaya hayat artık anlamsız gelmeye başlar ve hayattan bir zevk almadığı için intihar etmeyi düşünebilir. Bu konuda aile dikkatli olmalıdır eğer intihar düşünceleri farkedilirse, vakit geçirilmeden hastaneye yatırılmalı ve kontrol altına alınmalıdır.

Tedavi yöntemi

Bipolar bozukluklar tedavi olmadan düzelebilen bir rahatsızlık değildir. Ancak hastaların çoğu mani dönemde kendilerine olan güven duygusu fazla olması, hastalığın depresif döneminde ise fazla bitkin oldukları için tedavi arayışına girme eğiliminde değildirler. Hasta genellikle birkaç mani-depresyon dönemi geçirdikten sonra durum hem kendisi hem de çevresindeki insanlar tarafından baş edilemeyecek duruma gelindiğinde çözüm arayışına gider. Hastalığın tedavisi terapi değil ilaç ile yapılmalıdır. Tedaviye çabuk cevap vermesi için aile ve çevre desteği de bir o kadar önemlidir. Bipolar bozukluk tekrarlayan bir rahatsızlık olduğundan manik ve depresif dönem geçtikten sonra da ileri ki dönemlerde oluşacak atakları önlemek için koruyucu ilaç kullanımına devam etmek gerekir. Çünkü geçirilen her bir atak hastanın yaşam kalitesini düşürür. Ataklar tekrar ettiği takdirde hasta iş ya da özel hayatında baş edemeyeceği sorunlarla karşı karşıya kalabilir. Ancak psikiyatri kliniklerine baktığımızda daha çok mani hastalarının bulunduğu dikkati çekebilir. Bunun sebebi, depresyon döneminde hasta kendi içine dönmüş çökkün bir ruh hali gösterir, mani atağında ise sadece kendine değil çevresine de rahatsızlık ve zarar vermesidir.

Bipolar bozukluk için TMS tedavisi

Ayrıca transkranial manyetik stimülasyon yani kısa adıyla TMS, bipolar bozukluğu ciddi anlamda toparlıyor. TMS, ile manyetik uyarım üreten bir cihaz aracılığıyla beyin uyarımı yaparak duygu durumunu ( depresyon, distimik bozukluk, panik atak vb) düzelten bir tedavi şeklidir. Bu noktada, "Manyetik uyarılar ne yapıyor da, bipolar bozukluğu düzeltiyor?" sorusu akla gelebilir. TMS, uygulama yapılan bölgede bozulmuş olan nöronal aktiviteyi düzeltmektedir. Manyetik darbeler, nöronlarda aynı bir ses ekosu gibi baştan başa titreşim sağlamakta, bu ise nöronal aktivitenin normal hale dönmesine neden olmaktadır. Böylece ilaçlar sadece bir nöroamini yerine koyarken, TMS tedavisi komple bölge fizyolojisini normale getirerek nispeten kalıcı bir düzelme sağlamaktadır. Ayrıca TMS, frekans ayarlaması yapılarak mani dönemlerinde de kullanılabilmektedir.